Legende | |
---|---|
n | Folierungsnummer des Archivs |
↵ | Zeilenumbruch |
-Text+Text | Ersetzung |
Text | Durchstreichung |
Text | Überschreibung |
▯ | ein unlesbares Zeichen |
Text | Einfügung in derselben Zeile bzw. über dem alten Text |
Text | Einfügung über der Zeile |
Beschreibung | |
---|---|
Autor | Bonifaz Wienand, Simon Pirchegger, Franz Mandl, Johannes Ude |
Art des Dokuments | Brief, Bericht, Telegramm, Archivsnotiz, Provvista, Pro Memoria, Übersetzung |
Ausführung | maschinenschriftlich, handschriftlich, gesetzt |
Status des Dokuments | Reinschrift, Konzept, Abschrift |
Kommunikationsweg |
von: Bonifaz Wienand Simon Pirchegger Franz Mandl Johannes Ude - Graz Vordernberg Seckau, 25.09.1933
an: Pius XI. - Vatikanstadt
|
Quelle | AA.EE.SS., Periodo IV, Austria Ungheria, Pos. 883, Fasc. 44, Fol. 3r - 7r |
Interne Nummerierung | 2762/33 |
Zitiervorschlag
Österreichische Geistliche an Pius XI., Graz-Vordernberg-Seckau 25.09.1933; AA.EE.SS., Periodo IV, Austria Ungheria, Pos. 883, Fasc. 44, Fol. 3r - 7r in: Kritische Digitale Edition der
Nuntiaturberichte Pius XI. und Österreich. Herausgegeben vom
Österreichischen Historischen Institut in Rom, bearbeitet
von Bernhard Kronegger. Zugriff:
Regest
In diesem Schreiben wenden sich vier österreichische Priester – P. Bonifaz Wienand, Dr. Simon Pirchegger, Franz Mandl und Dr. Johannes Ude – an Papst Pius XI., um ihn über die religiöse und politische Situation in Österreich zu informieren. Sie beklagen die Diskriminierung nationalsozialistischer Katholiken, die von der Regierung und der katholischen Presse als „schlechte Christen“ diffamiert würden. Viele seien aufgrund ihrer politischen Überzeugungen vom Sakramentenempfang ausgeschlossen. Die Verfasser argumentieren, dass der Nationalsozialismus in Österreich nicht gegen Glauben und Moral verstoße, sondern vielmehr eine geistige und sittliche Erneuerung anstrebe und gegen Liberalismus, Materialismus und Bolschewismus kämpfe.
Die Priester kritisieren, dass die katholische Kirche in Deutschland den Nationalsozialismus nicht in gleicher Weise verurteile, sondern mit der neuen Regierung kooperiere. Diese widersprüchliche Haltung führe unter den Gläubigen zu Verwirrung und Glaubenszweifeln. Sie warnen vor einer zunehmenden Entfremdung von der Kirche, da viele Katholiken die Verfolgung von Nationalsozialisten als kirchlich legitimiert wahrnehmen und sich infolgedessen vom Glauben abwenden.
Weiterhin prangern sie den Missbrauch religiöser Argumente durch die österreichische Regierung an, die das Nationalsozialismusverbot mit dem Schutz des katholischen Glaubens begründe. Sie verweisen darauf, dass viele führende österreichische Politiker in der Vergangenheit selbst eine Annäherung an Deutschland befürwortet hätten und daher das jetzige Vorgehen gegen Nationalsozialisten heuchlerisch sei.
Ein besonders harter Vorwurf richtet sich gegen den im August 1933 eingeführten Loyalitätseid für Beamte, Lehrer und Professoren, der von allen öffentlichen Bediensteten verlangte, sich explizit von politischen Bewegungen mit überstaatlichen Zielen – insbesondere dem Nationalsozialismus – zu distanzieren.
Abschließend bitten die Priester den Papst, sich mit den österreichischen Bischöfen über die Situation zu beraten und Maßnahmen zu ergreifen, um die „verletzte katholische Freiheit“ wiederherzustellen. Sie warnen, dass die Missachtung grundlegender kirchlicher Prinzipien die Seelen vieler Gläubiger in Österreich ernsthaft gefährde.
Nationalsozialismus Dollfuß Verfassungsreform Soziale Frage Katholische Aktion Anschluss Seipel
Beatissime Papa,
Infrascripti sacerdotes Austriaci audent Beatitudinem Tuam certiorem facere de quibusdam rebus, quae summum dolorem ipsis creant, sperantes et scientes se iustum et paternum advocatum Te reperturos in calamitate sua, quae simul est calamitas multorem centenorum millium Catholicorum patriae nostrae.
Ante omnia scias velimus, principium illud a Te et a praedecessoribus Tuis saepius promulgatum, quo statuitur, hominem catholicum salvis fidei morumque praeceptis in rebus politicis plenam libertatem opinionis et optionis habere, in patria nostra ex compluribus mensibus non iam valere. Asseclae nempe Socialismi Nationalis, legitimis potestatibus ecclesiasticis non defendentibus, immo tacite approbantibus, a moderatoribus rei publicae eisdemque faventibus ephemeridibus sic dictis „christianis“ ut „mali christiani“ Neobolschevismum sive „Bolschevismum fuscum“ sequentes exagitantur et publice diffamantur. Non raro accidit, ut sacerdotes hominibus Socialismo Nationali adhaerentibus sacramenta denegent, quippe qui „ad societatem ab Ecclesia prohibitam pertineant.” Asseclae dictae factionis saepissime negotio privantur et miseriae traduntur (Cf. Additamentum I.); ut „mali et seducti catholici“ in ephemeridibus, quae „catholicae” vocantur, publice diffamantur. Moderatores quidem rei publicae putant, iuste sese in asseclas Socialismi Nationalis invehere, quippe qui unionem reipublicae Austriacae cum Germania appetant sicque perduellionis rei sint;
3hoc vero nihil aliud est quam praetextus nuperrime arte inventus. Nam si studium illud revera perduellio esset, plerique moderatores rei pubblicae (ut puta Seipel, Miklas, Vangoin, Dollfuss…) nec non et homines plurimi de scientiis, artibus, rebus oeconomicis optime meriti et ipsi eiusdem criminis rei facti essent, ut patet ex additamento II. Perspectum autem est nobis, studium Socialismi Nationalis in Austria quoque non solum nihil contra fidem et mores moliri, immo vero illos sublimes fines eum appetere, ut sunt animorum morumque renovatio, liberatio a liberalismo et materialismo, elliminatio corruptionis, sedatio luctae classium, profligatio bolschevismi et atheismi, cultus boni nationalis, cura communissalutis tuendae etc. Cum vero agitatio Socialismi Nationalis in appatendis illis finibus tam strenua tamque efficax sit, ut in ordine sociali ab ipsa statuendo veteres partes politicae ex ordine individualistico natae e medio tolli necesse sit, ideo fautores istarum partium contra hunc hostem formidolosum omnia auxilia in aciem educere conantur – quin etiam sanctam religionem. Haec vera causa conflictus; conflictus niquam mere politicus, cum quo sancta religio illicite conmiscetur. Quousque creverit apud nos pertubatio, demonstrant novissimae defectiones a fide a mense Junio factae, quas retores rei publicae inde a die 16. Augusti consiliis mere externis et politicis impedire conantur, ut patet ex additamento III. Rogamus Te, Beatissime Papa, ut Antistites nostros de hac re sollicite ▯▯▯▯▯▯▯▯▯interroges; videbis enim ex una parte defectionem inspiratam et propagatam ab atheistis marxisticis paene cessasse, quippe qui se sub regimine hodierno tutos sentiaunt a periculo ex parte Socialismi Nationalis sibi imminente, ex alteroa vero parte crescentem numerum homininum cul-
4torum et opulentorum inde a mense Junio ab Ecclesia defecisse. Tacemus de defectionibus internis, quae propter legem latam die 16. Augusti externe perscribi non iam potestpossunt.
Liquidum nobis est, hominos christianos parum fortes in fide persecutiones iniuste et callide auctoritate religiosa palliatas perperam confundere cum vera Ecclesiae sententia; Ecclesiae ipsi illas persecutiones adscribunt et exasperati ab Ecclesia deficiunt. Praeterea cum sciant, Te ipsum cum moderatoribus rei publicae Germaniae concordatum iniisse et episcopusos Germaniae applaudentes renovationi nationali, fideles ad iuvandam novam Germaniam exhortari, cum e contrario apud nos idem Socialismus Nationalis episcopis permittentibus a viris politicis et in ephemeridibus „christianis“ vocatis ut „acatholicus“ et „infensus ultimo catholicae religionis propugnaculo“ (nempe Austriae) exagitetur, mirum non est, discriepantem agendi rationem summorum Ecclesiae anstititum, Germaniae ex una parte, Austriae ex altera parte, fidelibus perturbationem fideique damnum creare (cf. Additamentum IV).
Moderatores rei pubblicae nostrae excusabunt quidem suam agendi rationem, afferentes crimina ab asseclis Socialismi Nationalis perpetrata, conscripta in sic dicto „libro fusco“ (Braunbuch) nuper edito; nobis tamen videntur haec crimina, in quantum revera ab asseclis Socialismi Nationalis perpetrata sunt, mere eruptiones desperationis invenum immaturorum, quibus ducas factionis nec obnoxii nec responsabiles sunt, cum crimina dicta extincta factione ducisbusque exagitatis et in carcere positis perpetrata sint.
Utut dolemus de paucis his et singolaribus criminibus, multo peior tamen nobis vi-
5detur abusus jurisjurandi religiosi, ausus a rectoribus rei publicae ante hos tres menses: Jurisjurandi nempe, quo omnes officio publico fungentes (magistratus, professores, magistri….) coacti sunt denuo moderatoribus rei publicae fidem vovere, addita clausula speciali, se non pertinere ad quamcumque factionem terrae exterea fines politicos appetentem. Socialismum Nationalem hic subintelligi debere, omnibus a limine patuit. Mirum non est, ingentem animorum commotionem ortam esse ob nefandam tot conscientiarum violationem. Adjicimus pauca documenta hanc rem illustrantia (cf. Additamentum V.)
Concludentes igitur dicimus, apud nos iuxta nostram opinionem duo haec principia catholica violari:
1. Principium inculcatum a S.S. Benedicto Papa XV. in encyclica de die 1. Nov. 1914 (Acta Apost. Sedis VI 576), ubi dicitur, non licere alicuius fidem in suspicionem adduci eumve ut non perfecte cum Ecclesia sentientem fingi, quia in quaestione ab Apostolica Sede nondum definita seu libere discussioni relicta suam propriam opinionem sequatur.
2. Principium, quo statuitur, hominem catholicum salvis fidei suorumque praeceptis ut in aliis, ita etiam in rebus politicis plenam opinionis et optionis libertatem possidere. Quae duo principia pulchre a Cardinale Bourne quoad asseclas socialismi anglici (quem tamen cum socialismo marxistico aliqualiter cohaerere constat) vindicata sunt (Osservatore Romano die 2. Julii 1932).
6Putant igitur infrascripti sacerdotes neglectis his duobus principiis salutem animarum apud nos gravissimum damnum passuram, immo iam passam esse. Orare iterum instantissime rogamus Beatitudinem Tuam, ut rem modo tractatam investigare velis, ita ut verum statum patriae nostrae comperias, afflictae libertati catholicae subvenias et tot periclitantibus fidelium animabus succur̄as. Nomina nostra, quaesumus, rectoribus rei publicae ne detegantur.
Commendant se Beatitudini Tuae cum amore et fiducia filiali
Humillimi filii Tui
↵Graecii, 22. mense Septembris 1933↵
P. Bonifaz Wienand O.M. Conv.↵
Graecii, die 22. Mensis Septembris 1933↵
Dr. Simon Pirchegger, presb. saecularis dioecesis Seccoviensis↵
Vordernberg, 22. Septr. 1933↵
Franz Mandl, parochus.↵
Graecii 25. Sept. 1933↵
Sac. D. Joh. Ude↵
Prof. In Universitate Graecensi.
Legende | |
---|---|
n | Folierungsnummer des Archivs |
↵ | Zeilenumbruch |
-Text+Text | Ersetzung |
Text | Durchstreichung |
Text | Überschreibung |
▯ | ein unlesbares Zeichen |
Text | Einfügung in derselben Zeile bzw. über dem alten Text |
Text | Einfügung über der Zeile |